Inati-Philip Roth

Autori: Philip Roth

Titulli origjinal: Indignation

Përktheu:  Sokol Bega

Faqe: 188

Shtëpia Botuese: Skanderbeg Books

Foto: Shtëpia e Librit

Inati është historia e një djaloshi hebreo-amerikan i cili jeton nën kujdesin e tepruar të babait dhe vendos te vazhdojë kolegjin sa më larg shtëpisë për të shpëtuar prej tij. Ngjarjet zhvillohen në fillim të viteve 50-të, ndërkohë që SHBA-të janë të përfshira në Luftën e Koresë.

Asgjë të jashtëzakonshme deri këtu. Në fakt, nuk ka asgjë të jashtëzakonshme në të gjithë librin.  Janë aty temat që gjenden me shumicë në shumë libra të tjerë si kalimi në pjekuri, dashuritë e para, konflikti me babanë dhe me autoritetin. Për më tepër me përjashtim të disa segmenteve edhe stili është i stërlexuar. Narracioni është linear dhe ndjek trajta thuajse klasike. Atëherë a është ky një libër i dobët?

Nuk do të thoja kështu. Në fakt, ky është një libër që mund ta marrësh inat, sepse mund të lexosh me dhjetra faqe dhe nuk e kupton se ku do të dalë autori. Dikush mund ta lexojë edhe për inat  sepse ka lexuar psh 60 faqe dhe pasi nuk ka gjetur në to asgjë, do ta shtyjë me kokëfortësi deri në fund. Ndërsa dikush mund edhe ta lerë përgjysëm dhe për këtë nuk mund t’i vihet aspak faj.

Sidoqoftë gjatë gjithë leximit, edhe atëherë kur lexuesi ndihet i mërzitur apo i frustuar, ka një ndjesi se diçka do të ndodhë. Dhe kjo ndjesi mbahet gjallë ngaqë Filip Roth edhe  kur tregon gjëra të stërdëgjuara e bën këtë me një penë të stërvitur. Lexuesi e ndjen që një autor kaq inteligjent nuk e ka hedhur anijen në det të hapur për kaq gjatë për hiçgjë. Diçka pritet të ndodhë.

Dhe diçka vërtet ndodh. Por me një libër që në 50 faqet e para fillon mërzitshëm, e që për pak ka një grimcë gjenialiteti, që kthehet përsëri në mërzi klasike e që shpërthen  vetëm në fund, pra me një libër të tillë a ia vlen t’i hysh leximit?

Pse jo? Fundja-fundit është Filip Roth.

Vlerësimi: 6.8

Gjurmë Karmike-Eliot Weinberger

Autori: Eliot Weinberger

Përktheu:  Lluka Qafoku

Faqe 264

Botimet Ideart

Foto: Shtëpia e Librit

“Gadishulli Snaefellsnes në Islandë ka krijuar shoqërinë më të përkryer mbi Tokë, atë prej së cilës të gjithë të tjerët s’kanë asgjë për të mësuar.”

Ky është fillimi i përmbledhjes me ese të  Eliot Weinberger (Eliot Uajnberger), shkrimtar amerikan dhe përkthyes i letërsisë latino-amerikane.  “Gjurmë Karmike” është libri i parë dhe deri tani i vetëm i këtij shkrimtari në shqip.

Përshtypja e parë që të jep ky libër është vështirësia për t’u përtypur. Kjo sepse libri është i larmishëm për nga temat dhe në çdo ese Uajnbereger përmend një mori faktesh, vendesh, karakteresh e madje edhe gjallesash. Ka hera herës edhe ese që preokupohen kryesisht me botën letrare-botë nga vjen autori- dhe kjo i jep librit një diskurs disi teknik për ata që nuk janë pjesë e kësaj bote. Për më tepër Uajnberger është nga ata autorë të cilit nuk i pëlqen te nxitohet për të shprehur një konkluzion dhe e bluan mirë atë që dëshiron ta ndajë.  Shpesh ai nuk konkludon, duke lënë lexuesin të nxjerrë konkluzionet e tij.

Por e gjitha kjo është përshtypja e parë. E vërtëtë, ky libër është i mbushur dëngas me fakte e histori. Kjo i jep atij një karakater thuajse enciklopedik. Nga sagat islandeze, tek minjtë-urithë të zhveshur, nga raxhatë indianë dhe shkrimtarët kolonialë tek formalistët e rinj në letërsi, nga qentë analistë tek Van Meegeren-falsifikatori më i madh i artit, nga thelbi i poezisë tek racizmi, nga seksualiteti tek ëndrrat vikinge, nga sektet e subkulturave në Amerikë tek sheshet e Meksikës. Duket sikur bota e Uajnberger është një koleksion faktesh të magazinuara pa inventar. Në fakt është krejt e kundërta. Teksa vazhdon me leximin e kupton se autori nuk po kryen akrobaci. Ai është tërësisht me këmbë në tokë.  Përmendja e larmisë nuk është një qëllim më vete. Pas çdo fakti apo kurioziteti që ai përmend fshihet një koncept i bluar gjatë. Uajnberg sikur thotë: dakort bota që ne jetojmë është fragmentare dhe e larmishme por ka në të një fill koherent. Ky fill nuk përmendet askund në libër e megjithatë ndihet në çdo faqe të tij. Është edhe si një biçim revolte ndaj enciklopedizmit pa kuptim. Njëkohësisht  është edhe ofrimi i një alternative. Atë të koherencës shpirtërore të njerëzimit.

Natyrisht që Uajnberger nuk është as i pari dhe as i fundit që lëvron esenë. Sidoqoftë me këtë libër ai i ka bërë vend vetes si një prej atyre që e kanë çuar atë në troje të reja.

Vlerësimi: 9

Lëkurzeshkët me sy të florinjtë- Ray Bradbury

Autori: Ray Bradbury

Përktheu:  Erind Myrtaj

Faqe 120

Botimet Ideart

Ray Bradbury (Rei Bredburi) është autor amerikan, kryesisht i fantashkencës, që për publikun shqiptar njihet me veprën “451° Farenhait“.

“Lëkurzeshkët me sy të florinjtë” është një përmbledhje me gjashtë tregime  të larmishme duke filluar nga fantashkenca  deri tek misteri e realizmi. Kështu psh në tregimin titullin e  të cilit mban libri, njerëzit popullojnë Marsin të friguar nga një çmenduri bërthamore në tokë por përjetojnë në të një shndërrim të pazakontë. “Miushët” është historia e një çifti që bën një jetë të izoluar dhe të çuditshme. “Harpa e perëndimit” është një histori misteri dhe gjysëm ëndrre e  disa djaloshëve që gjejnë buzë detit një sirenë. “Aromë sarsaparile”, më i miri tregim sipas meje, është një homazh melankolik i rikthimit por edhe i përjetimeve të hapësirave të reja. “Dhe shkëmbi klithi” është një thriller dramatik, nga ata që të bëjnë të ndihesh keq por që të fal njëkohësisht edhe ngrohtësi.

Ka diçka në tregimet e Bredburit. Shija që ato të lënë është më e mirë sesa ato vetë. Diçka e ngjashme me një koncept-album muzikor, ku rezultati final është më i mirë sesa këngët  e marra një për një. Dhe kjo mendoj për shkak se ai është mjeshtër i ndërtimit të atmosferës duke bërë që lexuesi të rrethohet gradualisht prej saj.  Përfundimi është një shije metafizike që të kujton disi pikturat e De Chirico-s; objekte e rrethana në dukje të zakonshme por të afta të japin ndjesi transedenciale.

"Mbërritja"-De Chirico

Pavarësisisht nëse të pëlqen apo jo stili i Bredburit, ky është një libër që ia vlen të lexohet. Të marra një nga një, pothuajse asnjë nga tregimet e tij s’ta mbush mendjen. Sidoqoftë shija që ngelet pas leximit të të gjithave është e mirë.

Vlerësimi: 7.5