Në Hambar- Vladimir Arsenijevic

Autori: Vladimir Arsenijeviç

Përktheu:  ??? Nuk thuhet në libër

Faqe 112

Botimet ??? Nuk thuhet në libër

Vladimir Arsenijeviç është shkrimtar serb i lindur në Kroaci. Në Hambar është romani i tij i parë dhe është fitues i çmimit të revistës NIN si romani më i mirë i vitit 1994. Arsenijeviç është i njohur gjithashtu në Serbi si kritik i ashpër i luftës dhe autoritarizmit.

Në Hambar, fillon me një zhgjëndër, ose më mirë aftësinë e fituar të personazhit kryesor për t’u futur në zhgjëndër. Metafora për shoqërinë serbe por edhe më gjerë jepet kështu e qartë që në fillim. Personazhi kryesor është një burrë te të tridhjetat, i martuar me Anxhelën, një femër të bukur e kryeneçe. Të dy ata presin një fëmi dhe vizitohen shpesh nga Llazari, vëllai ekcentrik i Anxhelës. E gjitha kjo kur në Jugosllavi sapo ka plasur lufta.

Ajo çfarë pason në roman është përshkrimi i jetesës së përditshme me praninë e luftës. Turbullira në familje, thirrje në front, pastaj rënie në betejë apo gjymtim. Njerëz të familjes apo të afërm, pak rëndësi ka. Përjetimi është thuajse i njëjtë dhe përfundimi një dezintegrim i përgjithshëm shoqëror. Është ky një rezultat i luftës apo lufta është rezultat i tij? Vështirë të thuhet por përshtypja që të lë libri favorizon këtë të dytën.

Vladimir Arsenijevic

Në fakt trajtimi i Arsenijeviçit i shkon mirë përshtat atmosferës së përjetimit të luftës nga popullata e thjeshtë. Libri ka një  shkartisje idesh e përjetimesh. Kjo të jep përshtypjen e një hallkatjeje të hidhur-një lloj skizofrenie kolektive. Ka një mpleksje të ankthit me mankthin, një ngatërrim i qëllimshëm reales me halucinanten. Madje edhe fundi është i paqartë dhe të kujton fillimin, vetëm se në këtë rast nuk është thjesht një zhgjëndër individuale.

Mirëpo ato që ia prishin gjithë lezetin këtij romani janë fjalitë e gjata e shpesh të vështira që e kthejnë leximin e librit në një vrapim me pengesa. Në Hambar nuk është një roman i gjatë. Por për shkak të tyre të jep ndjesinë si i tillë.

Një libër i errët, mbytës dhe fragmentar. Si vetë lufta në Ballkan.

Vlerësimi: 6.3

Amerikani i Qetë- Graham Greene

Autori: Graham Grin

Përktheu:  Betim Muço

Faqe 213

Equinoxes Publishing House, USA

Graham Grin, është i njohur për publikun shqiptar me veprat “Njeriu Ynë në Havanë” dhe “Komedianët”, të dyja këto të përkthyera në shqip para viteve 90-të.

“Amerikani i Qetë” është një nga veprat e tij më të njohura. Ai është shkruar në mesin e viteve 50-të dhe është përkthyer në shqip vetëm këto vitet e fundit. Ngjarjet zhvillohen në Vietnam, në kulmin e konfliktit me ish kolonizatorët francezë, përpara ndërhyrjes amerikane. Romani ka tre personazhe kryesore. Fouleri, një reporter anglez, tërësisht cinik dhe këmbëngulës për të qenë asnjëanës, Pailli (amerikani i qetë), një xhentëllmen i vërtetë por një njeri politkisht naiv dhe pa përvojë dhe Fongu, fillimisht e dashura e Foulerit e më pas Paillit. I gjithë romani vërtitet rreth këtyre personazheve dhe personazhet e tjerë janë aty më shumë për plotësimin e mozaikut.

Në vija të përgjithshme “Amerikani i qetë” është një roman rreth një konflikti dashuror dhe një konflikti politik. Një formulë kjo që haset shpesh. Këto pista janë aq të ndërthurura me njëra tjetrën saqë  është e vështirë të dallosh se kush dominon. Psh Fouleri e përdor të qenit asnjëanës në luftë jo vetëm si kredo politike por edhe si një mekanizëm mbrojtës ndaj problemeve emocionale që i ka me shumicë. Pavarësisht kësaj ai është reporter lufte dhe bie, ngrihet e merr frymë me të.

Në një plan më individual, Fouleri është njeriu që e ndjen realitetin der në kockë e që thellë thellë dëshiron t’i iki atij. Hapat e tij të rëndësishëm janë të pavendosur dhe pa entuziazëm. Përballë gjithë kësaj ai ka zgjedhur të jetë cinik, ekstremisht cinik, aq sa cinizmi i tij rrjedh si ujëvarë në çdo faqe të romanit. Nga ana tjetër, Pailli është njeriu i mirë që me entuziazmin dhe mirësinë e tij naive bën keq. Ndërsa ai përfaqëson njeriun e angazhuar e Fouleri atë të mospërfshirë, Fongu nga ana tjetër është njeriu natyral. Ajo shpesh duket sikur nuk ekziston, sikur është aty thjesht për të marrë frymë e për të shtyrë ditët. Kërkesat e saj janë të thjeshta dhe ajo kënaqet me pak. Mirëpo në fakt ajo është njeriu qe bën atë që i vjen natyrshëm, që as nuk i arratiset dhe as nuk e cyt realitetin.

Grin mbështetet shumë tek dialogu dhe shkëmbimet inteligjente të batutave. Në përgjithësi kjo e bën veprën më të rrjedhshme. Megjithatë nuk e di pse “Amerikani i qetë” më la përshtypjen e një libri me disa oshilacione përsa i përket mbajtjes gjallë të interesit të lexuesit (ndoshta një perceptim tejet individual).

Ashtu si “Njeriu ynë në Havanë” edhe këtu ka një pjesë ku personazhet luajnë me njëri tjetrin, si në kuptimin sportiv dhe në atë psikologjik. Tek “Njeriu ynë në Havanë” është një lojë shahu që luhet me shishka uiski e burboni. Lojtari qe i han një gur (shishkë) kundërshtarit duhet ta pijë atë. Tek “Amerikani i qetë”, luhet tetëdhjetë e njësh (as që e kam idenë ç’është kjo, por mesa kuptoj është nga ato lojra që përcaktohen shumë nga fati). Në të dyja rastet Grin përdor lojën si një metaforë për jetën dhe e spërdhredh atë. Në rastin e lojës së shahut, që është tërësisht racionale dhe strategjike, ai turbullon lojtarin më të mirë që është i detyruar të pijë më shumë e rrjedhimisht të dehet duke u bërë iracional. Në rastin e 81-shit, që është një lojë kryesisht fati personazhi kryesor humb dorë pas dore edhe pse zaret janë të tijtë.

“Amerikani i qetë” është një libër për pamundësinë e mospërfshirjes. Grin mendon se në luftë herët a vonë je i detyruar të mbash një qëndrim. E nuk ke si të mos mendosh se edhe në jetë është e njëjta gjë.

Vlerësimi:  8

Bukuroshet e Fjetura- Jasunari Kavabata

Autori: Jasunari Kavabata

Përktheu: Lili Bare

Faqe: 79

Shtëpia Botuese: Apollonia 1999

Imagjinoni veten plak që shkon ta kalojë natën në një hotel ku fle (vetem fle) përkrah vajzave të reja lakuriq. Nëse ia arrini atëherë jeni në botën e Kavabatës, këtij ustai të prozës japoneze. E shkruar në 1960, ateherë kur Viagra akoma nuk ekzistonte, “Bukuroshet e fjetura” është novela që ka frymëzuar Gabriel Garsia Markezin me  “Avioni i bukuroshes së fjetur” dhe më vonë “Kujtime kurvash të trishta”. Protagonist është Eguti, një plak 67 vjeçar, i cili i nxitur nga shoku i tij vendos të provojë shërbimet e një shtëpie misterioze dhe me rregulla të forta. Çdo natë e pret në shtrat një vajzë e fjetur, e pamundur të çohet përshkak të marrjes së barnave gjumësjellëse. Çdo natë shërben si një derë emocionesh, disa të harruara e disa krejt të reja dhe si një mundësi më tepër për t’u kredhur në meditim për jetën.

Ka një ndërthurje të psikanalizës dhe ndjeshmërise japoneze për artin në këtë libër. Një sipërmarrje thuajse e pamundur kjo por që  del me sukses. Kur bëhet fjalë për psikanalizën nuk nënkuptoj vetëm atë frojdiane por edhe atë eriksoniane si dhe më tej. Në njëfarë mase trupat e zhveshur të vajzave që kundërmojnë rini shërbejnë si teste projektive për pleqtë në prag të perëndimit.

 Një tjetër ndërthurje është edhe ajo e natyrës me gjendjet e personazheve. Diçka e zakontë kjo në shumë shkrimtarë e veçanërisht tek Kavabata. Ashtu si në çdo vepër tjetër të tij, natyra tek “Bukuroshet e fjetura” nuk ka asnjëherë funksion mbushës. Përkundrazi ajo është tepër organike, diçka që të kujton vizionin e Tarkovskit në fushën filmike.

“Bukuroshet e fjetura” nuk është një libër voluminoz. Sidoqoftë është një nga librat më të ngjeshur që ekziston. Ka aty pak nga të gjitha e mbeshtjellur me psikologji dhe filozofi, eros dhe impotencë.

Një libër i rrallë!

Vleresimi:  9.7